Το χασμουρητό είναι μία από τις πιο κοινές και μυστηριώδεις ανθρώπινες συμπεριφορές. Από τον άνθρωπο έως τους παπαγάλους, τους πιγκουίνους και τους κροκόδειλους, σχεδόν όλα τα σπονδυλωτά ζώα «χασμουριούνται» ή επιδεικνύουν μια παρόμοια συμπεριφορά. Ωστόσο, παρά τη συχνότητά του, οι επιστήμονες μόλις τα τελευταία χρόνια αρχίζουν να κατανοούν γιατί πραγματικά χασμουριόμαστε, και η απάντηση δεν έχει καμία σχέση με την κλασική θεωρία περί «έλλειψης οξυγόνου» στον εγκέφαλο.
Ο καθηγητής Andrew Gallup από το Johns Hopkins University, ειδικός στη συμπεριφορική βιολογία, εξηγεί ότι η παλιά θεωρία περί αύξησης του οξυγόνου στο αίμα είναι πλέον επιστημονικά αβάσιμη. «Όταν ρωτώ το κοινό γιατί πιστεύει ότι χασμουριόμαστε, οι περισσότεροι απαντούν ότι το κάνουμε για να πάρουμε περισσότερο οξυγόνο», λέει ο Andrew Gallup. «Αυτό φαίνεται λογικό, γιατί το χασμουρητό περιλαμβάνει μια βαθιά εισπνοή. Ωστόσο, οι έρευνες έχουν δείξει ξεκάθαρα ότι αυτή η υπόθεση είναι λανθασμένη».
Διάβασε επίσης: Τα χόμπι που θα αυξήσουν την ευφυία σου
Πειράματα που πραγματοποιήθηκαν τη δεκαετία του 1980 απέδειξαν ότι οι αλλαγές στα επίπεδα οξυγόνου και διοξειδίου του άνθρακα στον αέρα που ανέπνεαν οι συμμετέχοντες δεν επηρέαζαν τη συχνότητα των χασμουρητών, παρότι άλλα αναπνευστικά δεδομένα μεταβάλλονταν. Επίσης, άτομα με αναπνευστικές παθήσεις δεν παρουσίαζαν αυξημένα ή μειωμένα χασμουρητά, κάτι που αναιρεί πλήρως τη θεωρία περί «αναπνευστικού ρόλου».
Αναζητώντας μια εναλλακτική εξήγηση, ο Andrew Gallup πρότεινε ότι το χασμουρητό σχετίζεται με την κυκλοφορία του αίματος στο κεφάλι και, κατ’ επέκταση, με τη ρύθμιση της θερμοκρασίας του εγκεφάλου. «Η κίνηση του σαγονιού κατά τη διάρκεια του χασμουρητού λειτουργεί σαν ένα τοπικό τέντωμα», εξηγεί ο Andrew Gallup. «Όπως το τέντωμα των άκρων βελτιώνει την κυκλοφορία του αίματος, έτσι και το χασμουρητό φαίνεται να ενισχύει την αιμάτωση του κρανίου».
Το χασμουρητό ως «φυσικό ψυγείο» του εγκεφάλου
Η διαδικασία αυτή, σύμφωνα με τις έρευνες, αυξάνει την αρτηριακή ροή προς τον εγκέφαλο και βοηθά στην απομάκρυνση της θερμότητας μέσω της αναπνοής. Η βαθιά εισπνοή φρέσκου αέρα κατά το χασμουρητό λειτουργεί σαν φυσικός «ανεμιστήρας» που ψύχει τον εγκέφαλο, όπως το ψυγείο ενός αυτοκινήτου.
Οι επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι η θερμοκρασία του περιβάλλοντος επηρεάζει άμεσα τη συχνότητα των χασμουρητών. Όταν η θερμοκρασία είναι ελαφρώς υψηλότερη από το ιδανικό, τα χασμουρητά αυξάνονται, καθώς ο οργανισμός προσπαθεί να μειώσει τη θερμοκρασία του εγκεφάλου. Όταν όμως η ζέστη γίνεται υπερβολική, ο μηχανισμός αυτός παύει να είναι αποτελεσματικός και το σώμα ενεργοποιεί άλλες διαδικασίες ψύξης, όπως η εφίδρωση.
Η υπερβολική συχνότητα χασμουρητών σε ορισμένες παθολογικές καταστάσεις φαίνεται επίσης να σχετίζεται με την αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος ή του εγκεφάλου, είτε λόγω της νόσου είτε λόγω των φαρμάκων που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία. Επιπλέον, σύμφωνα με τον ιστορικό της ιατρικής Olivier Walusinski, ο οποίος έχει αφιερώσει χρόνια στη μελέτη του φαινομένου, το χασμουρητό μπορεί να βοηθά τον εγκέφαλο να μεταβαίνει μεταξύ διαφορετικών καταστάσεων εγρήγορσης.
«Το χασμουρητό φαίνεται να διευκολύνει τη μετάβαση από την κατάσταση ύπνου σε εγρήγορση ή από τη βαρεμάρα σε ενεργητικότητα», αναφέρει ο Olivier Walusinski. «Είναι πιθανό να βοηθά στην κυκλοφορία του εγκεφαλονωτιαίου υγρού, το οποίο προστατεύει και θρέφει τον εγκέφαλο».
Έτσι, το χασμουρητό μπορεί να αποτελεί έναν φυσικό μηχανισμό ανανέωσης, που επιτρέπει στον εγκέφαλο να αναδιοργανωθεί και να προσαρμοστεί σε νέα ερεθίσματα. Η λειτουργία αυτή, μάλιστα, ενδέχεται να έχει εξελιχθεί αρχικά ως μηχανισμός ρύθμισης της εγκεφαλικής δραστηριότητας και στη συνέχεια να απέκτησε και θερμορρυθμιστικό ρόλο.
Και το χασμουρητό είναι μεταδοτικό
Και φυσικά, υπάρχει και το γνωστό φαινόμενο του «μεταδοτικού χασμουρητού». Ένα άτομο χασμουριέται και αμέσως οι γύρω του το μιμούνται. Ο Andrew Gallup υποστηρίζει ότι αυτό το φαινόμενο πιθανόν συνδέεται με τους λεγόμενους «κατοπτρικούς νευρώνες» του εγκεφάλου, οι οποίοι ενεργοποιούνται όταν κάποιος βλέπει μια πράξη και την αναπαράγει ασυναίσθητα. «Το μεταδοτικό χασμουρητό μπορεί να είναι απλώς ένα προϊόν της κοινωνικής μας ευφυΐας», λέει ο Andrew Gallup, «ή ίσως ένας μηχανισμός συντονισμού της εγρήγορσης μέσα σε ομάδες».
Μια μελέτη του 2021 σε λιοντάρια έδειξε ότι, όταν ένα ζώο χασμουριέται και σηκώνεται να περπατήσει, συχνά ακολουθούν και τα υπόλοιπα μέλη της αγέλης, επιβεβαιώνοντας ότι το φαινόμενο μπορεί να έχει ρόλο στην ομαδική συμπεριφορά.
Είτε πρόκειται για μηχανισμό ψύξης είτε για εργαλείο κοινωνικής σύνδεσης, το χασμουρητό αποδεικνύεται πολύ πιο περίπλοκο απ’ όσο νομίζαμε. Και, όπως φαίνεται, κάθε φορά που χασμουριόμαστε, ο εγκέφαλός μας ίσως απλώς κάνει αυτό που ξέρει καλύτερα: ανανεώνεται, ψύχεται και προετοιμάζεται να λειτουργήσει καλύτερα. Ίσως, τελικά, το χασμουρητό να είναι ο πιο «έξυπνος» τρόπος του εγκεφάλου να ξυπνάει.
Κεντρική φωτογραφία: www.freepik.com
Διάβασε επίσης: Τι παθαίνει ο εγκέφαλος των παιδιών όταν περνούν πολλές ώρες μπροστά σε μια οθόνη
Για σχόλια, μηνύματα ή φωτογραφικό υλικό σχετικά με το Mad.gr, επισκεφτείτε μας στο Facebook, επικοινωνήστε μέσω Twitter ή ακολουθήστε μας στο Instagram.
Ακολουθήστε το Mad.gr στο Google News
