Μια υπόθεση που φέρνει ξανά στο φως το ακανθώδες ζήτημα της προέλευσης έργων τέχνης από την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου εξελίσσεται τις τελευταίες ημέρες στη Νέα Υόρκη. Στο επίκεντρο βρίσκεται ο πίνακας του Vincent van Gogh «Olive Picking» του 1889, ένα έργο που ανήκει στη μόνιμη συλλογή του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή και εκτίθεται στο μουσείο του Παγκρατίου. Ο εντυπωσιακός αυτός πίνακας, που απεικονίζει τρεις γυναικείες μορφές σε έναν ελαιώνα και φέρει τη χαρακτηριστική πινελιά του Ολλανδού δημιουργού, φιλοτεχνήθηκε την περίοδο που ο Vincent van Gogh νοσηλευόταν στο ψυχιατρικό άσυλο του Saint-Rémy-de-Provence. Εκεί, μέσα στη σιωπή και τη θλίψη, βρήκε τη δύναμη να αποτυπώσει με χρώμα και φως τον εσωτερικό του αγώνα και την ανάγκη του για λύτρωση.
Διάβασε επίσης: Έτοιμη η «4η πυραμίδα»: Η Αίγυπτος εγκαινίασε «φαραωνικό» Μουσείο με τα μυστικά του Τουταγχαμών
Σήμερα, περισσότερο από έναν αιώνα αργότερα, το έργο αυτό βρίσκεται στο επίκεντρο δικαστικής διαμάχης. Οι απόγονοι της γερμανοεβραϊκής οικογένειας Stern κατέθεσαν αγωγή κατά του Metropolitan Museum of Art και του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, υποστηρίζοντας πως ο πίνακας ανήκε στους προγόνους τους και εκλάπη από τους ναζί, όταν εκείνοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το Μόναχο το 1936 για να σωθούν από τις διώξεις.
Σύμφωνα με τους ενάγοντες, ο πίνακας –λάδι σε καμβά, διαστάσεων 73,5 x 92,5 εκατοστών– αγοράστηκε το 1935 από τον Frederick Stern και τη Hedwig Stern. Όταν η οικογένεια έφυγε για τις Ηνωμένες Πολιτείες, δεν της επετράπη να πάρει μαζί της τη συλλογή της. Δύο χρόνια αργότερα, μέσω του δικηγόρου τους, οι Stern ζήτησαν την πώληση του πίνακα, όμως δεν έλαβαν ποτέ τα χρήματα, καθώς οι τραπεζικοί τους λογαριασμοί είχαν δεσμευθεί από το ναζιστικό καθεστώς.
Ο πίνακας πέρασε στα χέρια του Αμερικανού επιχειρηματία Vincent Astor, ο οποίος τον απέκτησε από έμπορο τέχνης χωρίς να γνωρίζει την προέλευσή του. Το 1955 η σύζυγός του, Brooke Astor, τον παρέδωσε προς πώληση στη γκαλερί Knoedler στη Νέα Υόρκη, και έναν χρόνο αργότερα το έργο αγοράστηκε από το Metropolitan Museum έναντι 125.000 δολαρίων. Το 1972, το μουσείο τον πούλησε στον εφοπλιστή και συλλέκτη Βασίλη Γουλανδρή, από τον οποίο κατέληξε στη σημερινή συλλογή του Ιδρύματος.
Οι κληρονόμοι των Stern κατηγορούν το Met για αμέλεια, υποστηρίζοντας ότι δεν διερεύνησε επαρκώς την προέλευση του έργου. Στην αγωγή επισημαίνεται ακόμη πως η αγορά του έργου από τη γκαλερί Knoedler έγινε χωρίς διαφάνεια. Οι ενάγοντες διεκδικούν αποζημίωση για την αξία του έργου και για τα έσοδα που αποκόμισε το μουσείο από την κατοχή και τη μεταπώλησή του.
Η υπόθεση είχε επιχειρηθεί να εκδικαστεί και το 2022 στην Καλιφόρνια, αλλά απορρίφθηκε για λόγους δικαιοδοσίας. Αυτή τη φορά, το δικαστήριο της Νέας Υόρκης θεωρείται το καταλληλότερο για την εκδίκαση, καθώς –όπως αναφέρεται στην αγωγή– «ο πίνακας διακινήθηκε, αγοράστηκε και πωλήθηκε επανειλημμένα στη Νέα Υόρκη, φανερά ή μυστικά».
Η έκβαση της υπόθεσης αναμένεται με ενδιαφέρον όχι μόνο από τη νομική κοινότητα, αλλά και από τον κόσμο της τέχνης. Όποια και να είναι η έκβαση, το βέβαιο είναι ότι η ιστορία του «Olive Picking» συνεχίζει να θυμίζει πως πίσω από κάθε αριστούργημα κρύβεται όχι μόνο η έμπνευση του καλλιτέχνη, αλλά και η ανθρώπινη μοίρα που το συνόδευσε μέσα στον χρόνο.
Κεντρική φωτογραφία: www.goulandris.gr
Διάβασε επίσης: Στην Κρήτη ο Mick Jagger – Η στάση-έκπληξη στους αρχαιολογικούς χώρους της Κρήτης
Για σχόλια, μηνύματα ή φωτογραφικό υλικό σχετικά με το Mad.gr, επισκεφτείτε μας στο Facebook, επικοινωνήστε μέσω Twitter ή ακολουθήστε μας στο Instagram.
Ακολουθήστε το Mad.gr στο Google News
